Kavelruil Valtherschans goed voor boer, natuur en cultuur


De opgravingen bij de Valtherschans zijn in volle gang. Voordat er in het veld iets te zien was, is er achter de schermen hard gewerkt aan het verkrijgen van de grond voor de herbouw van de schans. Een opgave waar adviseur grondzaken Henk Overweg van uitvoeringsorganisatie Prolander veel energie in heeft gestopt. “Uiteindelijk hebben we via kavelruil een hele goede deal gesloten, waarbij we in één klap nieuwe natuur, cultuurhistorie en landbouwdoeleinden hebben gerealiseerd.”

Kavelruil is een instrument van de provincie waarbij grond van verschillende eigenaren met elkaar geruild wordt. “Als de provincie grond nodig heeft, kunnen ze dat natuurlijk kopen, maar vaak spelen er belangen van meerdere eigenaren. Via kavelruil kunnen we al die verschillende transacties in één keer regelen. Een voordeel voor de deelnemers is dat de provincie de bijkomende kosten vergoedt. Dat is bij een 'normale’ verkoop niet het geval", legt Henk uit.

Natuur voor de provincie, landbouwgrond voor de boer

Vanuit het dorp Valthe is in samenspraak met de gemeente het initiatief genomen om de Valtherschans te herbouwen. Er zijn meerdere transacties nodig geweest om de grond te verkrijgen. “De ondergrond van de schans moest eigendom worden van de gemeente. De gemeente heeft eigen grond in een natuurgebied verkocht aan het Drentse Landschap en aan de provincie, zodat ze de grond bij de Valtherschans konden financiëren. Ondertussen liepen de gesprekken met de eigenaar van het land. In goed overleg is uiteindelijk overeengekomen dat hij zijn hele perceel van ruim zes hectare verkoopt.”

Voor de Valterschans was maar ruim één hectare nodig. “We zijn toen in de buurt gaan kijken welke grondeigenaren geïnteresseerd waren in het resterende land", vertelt Henk. Een boer in de buurt bleek grond te hebben in een natuurgebied, die hij wilde ruilen voor landbouwgrond, dichter bij huis. “Zoiets is een win-win situatie, de provincie wilde graag zijn grond om natuur van te maken en door het groeperen van het land van de boer, kan hij efficiënter werken en verbeteren we de landbouwstructuur", vertelt Henk.

Intensief traject

Het klinkt als een simpele deal, maar er zit vaak maanden werk in een kavelruil. “Iedere partij heeft andere belangen en daar moet zeer zorgvuldig mee worden omgegaan. Juridisch en financieel moet alles kloppen. Daarnaast hebben we soms te maken met deadlines. Achteraf weet je dat het allemaal goed komt, maar als je ermee bezig bent is niets zeker. Het is een zeer intensief traject.”

Niet iedere kavelruil is zo succesvol als de Valtherschans. “Het zijn ingewikkelde zaken. We moeten werken met het principe van vrijwilligheid, maar tegelijkertijd moeten we marktconform handelen. In het Hunzedal ligt veel grond dicht bij de beek. Dit is lagergelegen grond. Perfect voor natuur, maar met een andere marktwaarde dan hogergelegen grond. Ook al zijn twee partijen het eens, we mogen land niet zomaar tegen elkaar wegstrepen, als het niet evenveel marktwaarde heeft. Dat past niet binnen marktconform handelen. Het vergt veel creativiteit om tot een oplossing te komen samen met de grondeigenaren en soms lukt het niet.”

Sleuren, trekken en duwen

Henk is blij dat de kavelruil bij Valtherschans is gelukt. “Je bent met een groepje betrokkenen een paar maanden aan het sleuren, trekken en duwen aan een transactie. Om dat dan samen tot een goed resultaat te brengen geeft iedere keer weer een kik. Ook al is er in het veld nog niets zichtbaar van ons werk, achter de schermen zijn er echt resultaten behaald die cruciaal zijn voor de terugkeer van de Valtherschans.”