Realisatie Hunzevisie vordert: naar een rijk, aaneengesloten natuurgebied rond de Hunze

Het succes van de Hunzevisie

“Rond 1990 was het Hunzedal een gewoon landbouwgebied. Het was volledig ruilverkaveld, een rechte Hunze met hier en daar in het landbouwland nog een klein meandertje dat herinnerde aan hoe het geweest was,” vertelt Uko. “Dertig jaar later ligt er nu weer een over grote delen levende rivier die kronkelt en meandert, met grote moerasgebieden aan de benedenloop rond het Zuidlaardermeer. En op diverse plekken in de midden- en bovenloop is de relatie tussen de Hondsrug en het Hunzedal hersteld: het regenwater op de rug infiltreert en komt als ijzerrijk grondwater omhoog in het beekdal, waarmee bijzondere condities worden geschapen voor allerlei plantensoorten.”

Soorten waar we alleen maar van konden dromen

“Er ontstaat hier een enorme moerasdelta met allerhande planten- en diersoorten waar we dertig jaar geleden alleen maar van konden dromen. Zeearenden, lepelaars, zilverreigers, steltkluten en diverse bijzondere sternsoorten: witvleugelsternen, lachsternen en zwarte sternen. Otters komen weer voor, maar ook bevers, die enorm landschapsvormend bezig zijn met hun geknaag. Bij De Branden, in het LOFAR-gebied en in de bovenloop van het Voorste Diep bij Mandelanden ontstaan grondwaterafhankelijke schraallanden en moerassen. IJzer- en kalkrijk water vanuit de Hondsrug komt weer aan het maaiveld in deze beekdalgebieden. En dat leidt tot het verschijnen van parnassia en ronde zegge, een teken dat de 'watermotor' pleksgewijs weer heel goed werkt. Dus ja, het is eigenlijk een ongelooflijk verhaal.”

Natuurherstel op grote schaal

Uko bezocht het gebied dit voorjaar met mensen van de Plantensociologische Kring Nederland: een club van wetenschappers en natuurbeheerders die veel van planten en vegetatiegemeenschappen weten. “Die wisten niet wat ze zagen! Niet alleen de kwaliteit van de nieuwe natuur, maar ook de omvang en de schaal waarop dit gebeurt hier in Drenthe. In de rest van Nederland hebben ze dat gewoon niet. Daar is het vaak maar een postzegeltje, een klein stukje grond waarop nieuwe natuur ontwikkeld wordt. Hier in het Hunzedal zijn we echt op landschapsniveau kwaliteit aan het realiseren. En dat mogen we nog wel wat meer uitdragen.

We hebben dus een enorme sprong gemaakt. Eentje die in Noord-Nederland eigenlijk zijn weerga niet kent. We zijn nog niet bij de honderd, maar je kunt zeggen dat we in dertig jaar tijd van nul naar zestig à zeventig procent zijn gegaan ten aanzien van herstel van natuurgebied rond de Hunze. Het watersysteem is ook beduidend klimaatbestendiger geworden door het vasthouden van water rond de Hunze. En ook voor de landbouw is er een en ander verbeterd: sommige landbouwers zijn naar andere locaties verplaatst, met betere condities voor hun bedrijf.”

Natuurinclusieve landbouw

Naast dat het natuurherstel en waterbeheer een sprong heeft gemaakt, zijn er zeker nog uitdagingen volgens Uko: “Vanuit de Hunzevisie willen we grof gezegd twee dingen: we willen het Hondsrug/Hunzesysteem herstellen en de Hunze herstellen als levende rivier van Emmen helemaal tot aan het wad. Met deze twee doelen komen we een heel eind. Maar er zijn niet overal gronden beschikbaar.

Dat komt doordat rondom grote delen van de Hunze landbouw wordt bedreven waarvoor het grondwaterpeil laag wordt gehouden”, zegt Uko.  “Dat beïnvloedt de natuur rondom de Hunze, omdat het peil daardoor ook hier omlaag getrokken wordt. Dat is niet optimaal. Je zou daarom bijvoorbeeld wat bufferzones rondom die natuurgebieden kunnen aanleggen met iets andere, extensievere vormen van landbouw onder nattere omstandigheden, met mogelijk andere teelten. Op die manier zou je de verweving van landbouw en natuur die er vroeger was op een nieuwe manier kunnen terugbrengen. In het Achterste Diep loopt nu een pilot over dit natuurinclusieve landbouwen, dus ook daar wordt actief naar gekeken.”

Dertig jaar Hunzevisie in één shot

“Heb je die nieuwe film 'Wilde boel in het Drentse Landschap’ al gezien? Daar zit een groot stuk in over de Hunze en daarin zie je onder meer beelden van een bever en een ijsvogel, samen in één shot. Dat vat volgens mij prachtig samen wat we met dertig jaar Hunzewerk voor elkaar hebben gekregen. Vanaf die allereerste Hunzevisie tot wat het nu is en wat we nog steeds aan het ontwikkelen zijn. De ijsvogels en die bevers zijn dus teruggekomen, maar ook al die andere soorten die zich thuis voelen in het natte bekenlandschap. En dat is in één woord spectaculair!”

Foto's: Uko de Vegter

Achtergrond

In 1995 presenteerden Het Drentse Landschap, het Groninger Landschap en het Wereldnatuurfonds de eerste Hunzevisie, gericht op terugkeer van een zo natuurlijk mogelijk beekdal. Twintig jaar later verscheen de Hunzevisie 2030, waarin is gekozen voor een integrale benadering van het stroomdal: op het schaalniveau van Groningen en Drenthe en in samenhang met de Waddenzee, de Hondsrug en de Veenkoloniën. Lees meer over de landschapsvisie op onze website.