Natuur en landbouw ontwikkelen: de werkgroep grond krijgt het voor elkaar
De herinrichting van het Hunzedal is een wettelijke opgave. In het beekdal is 2000 hectare grond aangewezen als nieuwe natuur, die onderdeel is van Natuur Netwerk Nederland. Deze grond is meestal in het bezit van agrariërs, wat betekent dat het gekocht, geruild, of op een particuliere manier, natuurlijk beheerd moet worden. Deze verandering kan ingewikkeld en soms emotioneel zijn. De werkgroep grond leidt dit proces al tien jaar in goede banen. Hiermee realiseren ze niet alleen natuur, maar ook een betere landbouwstructuur.
De werkgroep komt maandelijks bij elkaar onder leiding van voorzitter Peter Roelfsema. “We zijn een diverse groep, met vertegenwoordigers uit de landbouw, natuurverenigingen, het waterschap, de provincie en particulieren. Er spelen soms tegengestelde belangen. Ik zie het als mijn taak om bruggen te bouwen en mensen bij elkaar te brengen. We moeten op een goede manier tot een gewogen oordeel komen en daarna ook een beslissing nemen. Door de jaren heen zijn we elkaar hebben we respect voor elkaars positie, meningen en belangen gekregen. Ik waardeer het dat de werkgroep grond in deze tijd van verdeeldheid zo functioneert.”
Andermans grond
“Het blijft belangrijk om te beseffen dat we praten over andermans grond”, zegt senior adviseur grondzaken Henk Overweg. “Al hebben we nog zulke mooie plannen, als een grondeigenaar ‘nee’ zegt, is het einde verhaal. Ook Roelfsema benadrukt dit. “Moet je je voorstellen dat je wordt gevraagd om je huis te verlaten, waar misschien al generaties van je familie hebben gewoond, omdat er ineens een wettelijke opgave is. We komen echt aan de privésituatie van mensen en daar moeten we heel zorgvuldig mee om gaan. Daarom nemen we de tijd voor het proces en starten we met oriënterende gesprekken.”
Kavelruilcoördinator Jan van Dijken is de man die als eerste de gesprekken voert met grondeigenaren. “Het is mijn taak om het ijs te breken en het vertrouwen van mensen te winnen. Ik vertel altijd het eerlijke verhaal. Ik begin met de opgave en het verwerven van grond. Dat kan om een complete boerderij gaan, maar ook om stukken grond. Daarna hebben we het over landbouwstructuurverbetering. Wat zit erin voor de boer? Uiteindelijk probeer ik voor iedereen een ideale situatie te scheppen.”
Boerentaal spreken
Van Dijken is al sinds 2000 betrokken bij de herinrichting van de Hunze. “Ik heb vroeger mijn eigen veebedrijf gehad en heb nu nog steeds een aantal koeien. Ik weet hoe belangrijk grond is en ik spreek de boerentaal. Daarnaast ken ik bijna iedereen in het gebied en de mensen kennen mij.” Door de jarenlange goede samenwerking, komen grondeigenaren ook zelf naar Van Dijken toe. “Soms word ik gebeld. ‘Hee, Jan, ik kan grond kopen, ben jij daarin geïnteresseerd?’, het is heel mooi om te zien dat we dat vertrouwen hebben gekregen.”
De grondeigenaar heeft dan ook in veel gevallen baat bij de verkoop of ruil. “Grond die dicht bij de beek ligt is qua natheid perfect voor natuur, maar minder goed voor landbouw of veeteelt. Als dit land geruild kan worden tegen hoger gelegen grond, is dat voor zowel de landbouw, als natuurontwikkeling positief”, vertelt Overweg. Overigens is dat verschil in kwaliteit ook een punt dat de ruil lastig maakt. De overheid moet zich houden aan de richtprijs die de taxateur voor het stuk grond geeft. Landbouwgrond is duurder dan natuur. Dus als een boer een stuk grond vlak bij de beek wil ruilen tegen een hoger gelegen stuk grond, moet hij bijbetalen. “Het lastige daarbij is, dat wij iets van de boer willen. Wij vragen hem om zijn grond te ruilen. Het voelt heel krom als de boer daar vervolgens voor moet betalen. Dit zorgt vaak voor vertraging in het proces”, vertelt Roelfsema.
Feestje bij de notaris
Een ander heikel punt is de tijdsdruk. “Het is voor ons en voor de relatie met de boeren heel belangrijk om de tijd te nemen voor het proces. Vaak zitten er meerdere partijen in een kavelruil, die allemaal eigen afspraken hebben, met bijvoorbeeld een bank. Dat geeft weleens stress. Als bepaalde deadlines niet gehaald worden, door ons, of een andere partij, kan het voorkomen dat de hele kavelruil niet doorgaat. Ook notarissen moeten vaak in ontzettend korte tijd alles rondkrijgen,” vertelt Overweg.
Als alles echter gelukt is, is het passeren van de acte, zoals dat heet, het slotstuk op het werk. “Het is bijzonder om de sfeer tijdens de actepassering te proeven”, vertelt Overweg. “Je hebt maandenlang met meerdere partijen keihard gewerkt om de ruil rond te krijgen. Soms zitten hele families bij de notaris. Niet iedereen is altijd blij, maar vaak gaan mensen erop vooruit en zijn ze echt tevreden. Dan passeren we de acte in een informele, soms zelfs feestelijke sfeer.”
