LOFAR: samenwerking tussen wetenschap en natuur


In de middenloop van het Hunzedal, vlakbij Exloo, ligt LOFAR (Low Frequency Array). Deze lage frequentie-telescoop van Astron vangt straling op uit de ruimte die er miljarden jaren over heeft gedaan om de aarde te bereiken. Uit deze opgevangen straling komen gegevens over bijvoorbeeld de oerknal en het ontstaan van sterrenstelsels. “Het is een heel bijzonder project”, vertelt Uko Vegter van het Drentse Landschap. “De samenwerking tussen wetenschap en natuurontwikkeling is uniek.”

Elf jaar geleden begon de bouw van de antennes in het Hunzedal. “Er is gekozen om het hier te doen omdat het een rustig gebied is, zodat de gegevens die de telescoop opvangt, niet verstoord worden”, vertelt Uko. Daarnaast is er een goede verbinding met de Rijksuniversiteit Groningen en het lab van Astron in Dwingeloo, waar de gegevens geanalyseerd worden. De antennes liggen tussen Exloo, Buinerveen en Borger. “Het is een groot, aaneengesloten en gevarieerd gebied”, vertelt Uko. “Doordat de telescoop in een rustig gebied moet liggen, lag combinatie met natuurontwikkeling voor de hand. Richting het Achterste Diep ligt een gevarieerd graslandgebied met vele soorten vogels, rondom de beek brengt de bever variatie in de oevers en op de flank van de Hondsrug is een groot moerasgebied ontstaan.”

Positieve ontwikkeling natuur

Het samengaan van wetenschap en nieuwe natuur was tien jaar geleden heel vernieuwend. Uko vindt de meerwaarde die hierdoor voor de natuur is ontstaan heel bijzonder. “Door deze samenwerking hebben we het hele gebied vanaf de Hondsrug kunnen ontwikkelen. We hebben als het ware de watermotor weer aangezet. Er is een sterke grondwaterstroom vanaf de Hondsrug die zorgt voor bijzondere vegetatie met moerasplanten zoals moeraskartelblad en diverse orchidee-soorten. Ook gaan we veenoxidatie (verdroging en afbraak van veen) tegen, doordat het veen hier permanent nat blijft. Het is mooi om in tijden van stikstofproblematiek en klimaatverandering aan de hand van het LOFAR-gebied iets positiefs over nieuwe natuur in Drenthe te kunnen vertellen.”

Bezoekers kunnen de antennes zien liggen. Vanaf de Beeksdijk kijk je over het moeras en zie je de terpen met de antennes. Er loopt ook een wandelroute door het gebied, die buiten het broedseizoen toegankelijk is.


Het LOFAR-gebied vanuit de lucht.

Foto: Geert de Vries